Een PAC (Port-a-Cath) is een implanteerbaar hulpmiddel waarmee artsen gemakkelijk toegang kunnen krijgen tot grote, diep gelegen aders in het menselijk lichaam. Het bestaat uit een door een siliconen rubberen membraan afgesloten injectiekamer waar een dun slangetje op is aangesloten. In de medische sector wordt de PAC genoemd als meest gebruikte vorm om de centrale aders te bereiken.
De term Port-a-Cath is een samenvoeging van "portal" en "catheter" en is een merknaam van Smiths Medical. Andere namen die gebruikt kunnen worden zijn Microport, Bardport, PowerPort (power injecteerbaar), paspoort, Infundeer-a-Port, Medi-Port en Lifesite (voor hemodialyse patiënten). De term volledig implanteerbaar veneuze toegangssysteem (TIVAS) wordt ook gebruikt.
De injectiekamer van de port-a-cath wordt onderhuids geïmplanteerd. Het apparaat wordt operatief ingebracht onder de huid in de borst of in de arm en verschijnt als een bobbel onder de huid waardoor het gemakkelijk voelbaar is.
Hoe werkt een PAC?
De katheter loopt van de portal en wordt operatief ingebracht in een ader (meestal de halsader, vena subclavia of vena cava superior). Deze plek zorgt ervoor dat vloeistoffen of medicijnen snel worden verspreid door het lichaam en is daardoor het meest efficiënt. Het uiteinde van het slangetje wordt in een grote ader, zoals de bovenste holle ader of net in de rechter hartboezem gelegd. Het systeempje wordt gevuld met fysiologische zoutoplossing met een klein beetje heparine (heparine is een stof die wordt gebruikt om de stolbaarheid van het bloed snel te verminderen om te voorkomen dat zich bloedstolsels vormen).
De implantatieprocedure is een kleine ingreep die, weliswaar met strenge steriele maatregelen, onder lokale verdoving moet geschieden. De PAC wordt meestal geplaatst in de borst, net onder het sleutelbeen, waardoor je beide handen vrij houdt. Tot het plaatsen wordt vaak besloten bij mensen die in korte tijd een groot aantal intraveneuze behandelingen gaan krijgen.
Vaatwand irritatie en dicht groeien van het vat zijn bijvoorbeeld een reden om kuren met agressieve stoffen, zoals chemo-therapeutica tegen kanker, niet in een ader in de arm te geven. Ook als er weinig aders zijn die gemakkelijk kunnen worden aangeprikt wordt er vaak voor dit systeem gekozen. Via de PAC kunnen medicijnen worden geïnjecteerd en bloedmonsters met minder ongemak worden genomen. Hij wordt tevens gebruikt om totale parenterale voeding te geven aan personen die voor een lange periode niet voldoende voedsel kunnen binnenkrijgen via de orale weg. De TPV vloeistof kan namelijk ook niet rechtstreeks in een ader worden toegediend.
De PAC kan ook worden gebruikt om bloed te trekken. Het rubberen balletje dat voelbaar is onder de huid is gemaakt van een speciaal zelfdichtend siliconen rubber, waardoor het honderden keren kan worden doorboord voordat het ernstig verzwakt. Om bloed te trekken, zal een zorgverlener eerst de juiste plek opzoeken in de PAC en de omgeving ontsmetten. Vervolgens word de PAC aangeprikt met een punt 90° Huber naald of een gevleugelde naald. Er is een zeer laag infectierisico, omdat er maar een heel klein gaatje in de huid ontstaat. Dit geeft een groot voordeel ten opzichte van vaste lijnen zoals de Hickman lijn. Er wordt vervolgens een negatieve druk gecreëerd om bloed te kunnen trekken in de naald die onder vacuüm staat.
Na iedere injectie cq. transfusie moet de Port-a-Cath wel worden doorgespoeld met fysiologisch zout met wat heparine erin, in de geneeskunde noemen ze dit ook wel een heparineslot (dit is de laatste injectie die je in de PAC doet voordat de naald verwijderd wordt). Deze injectie bevat een mengsel van natriumchloride (zoutoplossing) met heparine. Het aanprikken van de PAC moet gebeuren met een speciale, niet stansende grippernaald, dit is nodig om er voor te zorgen dat het membraam niet onnodig beschadigd. In steeds meer ziekenhuizen wordt tegenwoordig TAUROSEPT gebruikt, hierdoor vervalt dan het heparine slot. TauroSept® (taurolidine 2%) is een nieuw middel ter preventie en behandeling van veneuze katheter gerelateerde infecties.