Verzorging voedingssondes

Bij het hebben van een sonde is de verzorging erg belangrijk. Als je de sonde namelijk goed verzorgt, is de kans op complicaties een stuk kleiner. Dit geldt voor zowel de neus sondes als de rechtstreeks geplaatste sondes.
1) Algemene regels en tips;
2) Verzorging neus sondes;
3) Verzorging van de PEG, PR en chirurgisch geplaatste sondes vanaf een week na de plaatsing;
4) Verzorging van de MIC-KEY button.

1) Algemene regels en tips:

Doorspuiten

Als je de pomp afkoppelt, al is het maar voor even, is het belangrijk om je sonde even door te spuiten met 20 cc water, dit om klontering van de voeding in de sonde tegen te gaan. De klontering kan er namelijk voor zorgen dat de sonde verstopt raakt. Het is sowieso wel verstandig de sonde zo’n 3 keer per dag door te spuiten met wat water.

Verstopping

Als het niet lukt om de sonde door te spuiten, doordat je weerstand voelt, is de kans groot dat de sonde verstopt is. Je kunt dan met een kleine 2 ml spuit proberen de sonde door te spuiten. Met deze kleine spuit kun je namelijk meer kracht zetten waardoor de kans groter is dat de verstopping verdwijnt. Ook lauw water is een manier om zelf te proberen de verstopping weg te krijgen. Lukt dit niet, dan kun je nog proberen met Spa rood en/of een andere koolzuurhoudende drank de sonde open te bruisen. Wel raden we aan, deze mogelijkheid zo min mogelijk toe te passen, het is namelijk niet zo goed voor de sonde en ook voor je dunne darm is het niet prettig. Heb je dit allemaal geprobeerd en is de sonde nog niet open, dan moet je contact opnemen met het ziekenhuis. In het verleden werd vaak geprobeerd de sonde via een voerdraad weer open te krijgen (deze werd door de originele sonde ingebracht) als dit echter ook niet lukte, moest de sonde waarschijnlijk worden vervangen. Heden ten dage heeft men de ervaring dat dit echter een groot risico te weeg kan brengen omdat de voerdraad door een zij opening of door de wand heen buiten de sonde kan komen en dan een levensgevaarlijke perforatie kan veroorzaken. Welke methode gebruikt wordt is sterk afhankelijk van het ziekenhuis waar je onder behandeling bent.

Vastzetten

Als je 24 uur per dag aan de sondevoeding vast zit, betekent dit dat je er ook mee naar buiten zult gaan. Het slangetje is niet altijd goed weg te stoppen en dat kan betekenen dat je ergens achter kunt blijven haken waardoor je de sonde eruit zou kunnen trekken. Om dit te voorkomen kun je, na het kraantje, aan het toedieningsysteem een veiligheidsspeld bevestigen en vast maken aan je kleding. Als je dan blijft haken, wordt er eerst aan de veiligheidsspeld getrokken.

Het facilitair bedrijf

In principe kun je alle benodigdheden voor de sondevoeding bij je facilitaire bedrijf bestellen. Je hebt hiervoor wel een machtiging nodig van een arts of diëtiste. Eenmaal per jaar moet deze machtiging worden verlengd, zorg ervoor dat dit op tijd gebeurd. Vaak worden de bestellingen via de reguliere post verstuurd maar soms is er spoed nodig, in dat geval zal het facilitaire bedrijf een eigen koerier sturen. De kosten hiervoor zijn niet voor jou.

Problemen met de insteekopening

Dat er pus-achtige afscheiding uit de insteekopening blijft komen, is normaal. Het is een reactie van je lichaam op het lichaamsvreemde materiaal (de sonde). Mocht je merken dat de afscheiding meer wordt, dan moet je contact opnemen met je arts. Eventueel kan er een kweek worden afgenomen om te kijken of er een bacterie in zit. Soms kan er rondom de insteek wild vlees groeien. Dit is niets ernstigs en kan in principe gewoon blijven zitten, mits dit geen overlast veroorzaakt. Als je er wel last van hebt, kun je contact opnemen met je huisarts, die kan het eventueel met stikstof behandelen.

Medicijnen door de sonde

Medicijnen kun je door de sonde spuiten maar ze moeten dan wel goed oplosbaar zijn in water. Vraag daarom bij je apotheek of ze daarop willen letten. Als je medicijnen door je sonde spuit, moet je voor en na het inspuiten de sonde schoonspoelen. Dit omdat je anders kans hebt dat de voeding reageert op de medicijnen. Voordat je de medicijnen gaat inspuiten, moet je eerst de pomp op pauze zetten, daarna spuit je ongeveer 40 cc water door de sonde. Daarna kun je het opgeloste medicijn er door heen spuiten, let wel op dat het goed is opgelost. Hierna moet je de sonde nog een keer met 40 cc water doorspoelen. Als je meerdere soorten medicijnen door de sonde spuit, moet je na elk medicijn spoelen. Als je de spuit voor maar 1 soort medicijn gebruikt, kun je deze hergebruiken. Voor verschillende medicijnen, gebruik je verschillende spuiten, dit omdat ook medicijnen onderling een chemische reactie kunnen geven.

2) Verzorging van de neus sonde

Als je een neus-maagsonde hebt, alleen ‘s nachts voedt en de sonde er overdag uitlaat, vraagt de sonde verder weinig verzorging. Wel is het belangrijk dat de sonde op een hygiënische manier wordt ingebracht. Hieronder staan een paar punten die je even door moet lezen:
• Was je handen voordat je begint met het inbrengen van de sonde of het toedienen van de voeding;
• Leg de materialen die je nodig hebt op een schoon oppervlak;
• Vervang het toedieningsysteem of de pompset en de spuit iedere dag;
• Je mag de sondevoeding na het openen van de fles/pak nooit langer bewaren dan 24 uur.
Voed je over de hele dag, dan gelden boven genoemde punten ook, maar er
komen dan nog een paar extra punten bij:
• Het is belangrijk om de sonde 4-6 keer per dag met lauw water door te spuiten, het beste kun je hier een 20 cc spuit voor gebruiken;
• Vervang regelmatig de pleister en verander de plek op de huid waar je de pleister vast plakt, dit om irritatie te voorkomen.

3) Verzorging van de PEG, PR en chirurgisch geplaatste sonde, vanaf een week na de plaatsing.

Een week na de plaatsing wordt bij de PEG sondes de fixatieschijf, die aan de buitenkant op je buik zit, losser gezet. Bij de PR sondes zullen de hechtingen verwijderd worden. Als er hechtingen in je PEG zitten, worden die pas verwijderd als de insteekopening (fistel) geheel is genezen. Bij de Jejunumstomie en Gastrostomie, wordt ongeveer drie weken na de plaatsing de rubberen sonde gewisseld voor een siliconensonde. Als er nog hechtingen in zitten, worden die vaak gelijktijdig met de verwisseling van de sonde verwijderd.

Een sonde rechtstreeks in de buikwand moet dagelijks verzorgd worden. Dit lijkt veel werk maar is het absoluut niet. Het wordt net zo normaal als je sokken aantrekken. De dagelijkse verzorging van je sonde bestaat uit 4 of 5 handelingen, dit verschilt per type sonde.

• Doorspuiten:

Het is belangrijk dat de sonde regelmatig (4 à 6 keer per dag) door gespoten wordt met kraanwater. Elke keer vóór en nádat je voeding toe gaat dienen en ook elke keer voor en na het toedienen van medicijnen;

• Schoonmaken:

De huid rondom de insteekopening en de sonde kun je schoonmaken met water en zeep, dit kan gewoon tijdens het douchen of in bad. Het is wel belangrijk dat je de huid hierna goed droogmaakt. Om te voorkomen dat je kleding onder het vocht (dat eventueel uit de fistel komt) komt te zitten, kun je een splitgaasje tussen je buik en de fixatie schijf plakken. Bij het verschonen van alleen het gaasje, kun je de huid schoonmaken met NACl of Sterilon. Je kunt dit het beste dagelijks doen, om vervelende geurtjes en irritatie van de huid te voorkomen;

• Ronddraaien:

Vooral in de eerste periode (na de eerste week) is het verstandig om de sonde af en toe helemaal rond te draaien in het fistelkanaal. Bij een PRTGJ en een PEG-jejunum, moet je niet helemaal ronddraaien, maar een klein stukje. Dit is om vastgroeien van de sonde in de maag- of darmwand te voorkomen. Let op! dit kan bij de Jejunumstomie en Gastrostomie pas na verwijdering van de hechtingen;

• Dompelen:

Bij de PEG is het belangrijk om één keer per week het schijfje op de sonde van de buikhuid af te schuiven. Beweeg de sonde daarna een paar keer op en neer in het fistelkanaal (dompelen). Bij een PR sonde heb je geen schijf. Je kunt dan elke dag een klein stukje dompelen;

• Balloncontrole:

Heb je een sonde met een ballon aan het uiteinde, dan is het verstandig om regelmatig de inhoud van het ballonnetje te controleren. Zo nodig kun je de ballon aanvullen met water tot de oorspronkelijke hoeveelheid. Sommige mensen zijn bang dat ze de sonde er heel gemakkelijk uit kunnen trekken of dat de sonde er zomaar uit valt, dit is niet zo. De sonde zit goed vast door middel van de ballon of krul aan het uiteinde. Mocht hij er toch uitvallen, dan kun je hem altijd nog zelf terug stoppen om het fistelkanaal open te houden. Daarna kun je rustig contact opnemen met de arts om te controleren of hij nog goed zit.

4) Verzorging van de MIC-KEY button:

• Het is belangrijk om de MIC-KEY regelmatig (1x per dag) rond te draaien om ingroeien van de ballon te voorkomen;
• Spuit voor en na elke toediening van voeding en/of medicijnen de MIC-KEY button door met water;
• Controleer de stoma (insteekopening) elke dag op roodheid, zwelling en andere bijzonderheden;
• Controleer een keer per week de hoeveelheid water in de ballon en ververs;
• Vul de ballon nooit met meer dan 10 ml water;
• Gebruik bij het verwisselen van de MIC-KEY nooit een oliehoudend glijmiddel, de ballon kan hierdoor beschadigen Gebruik een glijmiddel op waterbasis zoals katheter gel;
• Vervang minimaal iedere drie weken de accessoires die bij de MIC-KEY horen;

• Zorg dat je de huid onder de MIC-KEY na het douchen, bad of zwemmen altijd goed droog maakt.