Info sondes tbv voeding
Als het niet meer lukt om op de normale manier alle benodigde calorieën binnen te krijgen en er is besloten is dat je sondevoeding gaat krijgen, moet er een sonde worden aangebracht om de sondevoeding in je spijsverteringskanaal te krijgen.
In het menu vindt je informatie over verschillende toedieningsvormen.
Algemene informatie voedingssondes
Neussondes:
Een neussonde is een dun, buigzaam slangetje met een wat harder uiteinde waar meerdere gaatjes in zitten, doordat er gaatjes in de sonde zitten, kan de voeding in de maag komen. Als blijkt dat de inname van voedsel via de gewone weg niet meer mogelijk is en er overgegaan moet worden op sondevoeding, wordt er vaak een neus sonde aangebracht. Er zijn verschillende soorten neus sondes:
Welke neussonde voor jou van toepassing is, verschilt per situatie en aandoening. Voor verdere uitleg kun je op de gewenste link klikken.
De voor- en nadelen van neussondes:
Voordelen:
• De sonde is eenvoudig in te brengen. De neus-maagsonde kan zelfs door de patiënt zelf worden ingebracht.
Nadelen:
• Irritatie van de neus;
• Bij braken of braakneigingen kan de sonde terugklappen en met de tip in keel of slokdarm komen te liggen;
• De sonde moet regelmatig worden vernieuwd, afhankelijk van het materiaal;
• De sonde kan uit gehoest of -geniest worden;
• PVC-sondes worden hard.
Verzorging voedingssondes
Bij het hebben van een sonde is de verzorging erg belangrijk. Als je de sonde namelijk goed verzorgt, is de kans op complicaties een stuk kleiner. Dit geldt voor zowel de neus sondes als de rechtstreeks geplaatste sondes.
1) Algemene regels en tips;
2) Verzorging neus sondes;
3) Verzorging van de PEG, PR en chirurgisch geplaatste sondes vanaf een week na de plaatsing;
4) Verzorging van de MIC-KEY button.
1) Algemene regels en tips:
Doorspuiten
Als je de pomp afkoppelt, al is het maar voor even, is het belangrijk om je sonde even door te spuiten met 20 cc water, dit om klontering van de voeding in de sonde tegen te gaan. De klontering kan er namelijk voor zorgen dat de sonde verstopt raakt. Het is sowieso wel verstandig de sonde zo’n 3 keer per dag door te spuiten met wat water.
Verstopping
Als het niet lukt om de sonde door te spuiten, doordat je weerstand voelt, is de kans groot dat de sonde verstopt is. Je kunt dan met een kleine 2 ml spuit proberen de sonde door te spuiten. Met deze kleine spuit kun je namelijk meer kracht zetten waardoor de kans groter is dat de verstopping verdwijnt. Ook lauw water is een manier om zelf te proberen de verstopping weg te krijgen. Lukt dit niet, dan kun je nog proberen met Spa rood en/of een andere koolzuurhoudende drank de sonde open te bruisen. Wel raden we aan, deze mogelijkheid zo min mogelijk toe te passen, het is namelijk niet zo goed voor de sonde en ook voor je dunne darm is het niet prettig. Heb je dit allemaal geprobeerd en is de sonde nog niet open, dan moet je contact opnemen met het ziekenhuis. In het verleden werd vaak geprobeerd de sonde via een voerdraad weer open te krijgen (deze werd door de originele sonde ingebracht) als dit echter ook niet lukte, moest de sonde waarschijnlijk worden vervangen. Heden ten dage heeft men de ervaring dat dit echter een groot risico te weeg kan brengen omdat de voerdraad door een zij opening of door de wand heen buiten de sonde kan komen en dan een levensgevaarlijke perforatie kan veroorzaken. Welke methode gebruikt wordt is sterk afhankelijk van het ziekenhuis waar je onder behandeling bent.
Vastzetten
Als je 24 uur per dag aan de sondevoeding vast zit, betekent dit dat je er ook mee naar buiten zult gaan. Het slangetje is niet altijd goed weg te stoppen en dat kan betekenen dat je ergens achter kunt blijven haken waardoor je de sonde eruit zou kunnen trekken. Om dit te voorkomen kun je, na het kraantje, aan het toedieningsysteem een veiligheidsspeld bevestigen en vast maken aan je kleding. Als je dan blijft haken, wordt er eerst aan de veiligheidsspeld getrokken.
Het facilitair bedrijf
In principe kun je alle benodigdheden voor de sondevoeding bij je facilitaire bedrijf bestellen. Je hebt hiervoor wel een machtiging nodig van een arts of diëtiste. Eenmaal per jaar moet deze machtiging worden verlengd, zorg ervoor dat dit op tijd gebeurd. Vaak worden de bestellingen via de reguliere post verstuurd maar soms is er spoed nodig, in dat geval zal het facilitaire bedrijf een eigen koerier sturen. De kosten hiervoor zijn niet voor jou.
Problemen met de insteekopening
Dat er pus-achtige afscheiding uit de insteekopening blijft komen, is normaal. Het is een reactie van je lichaam op het lichaamsvreemde materiaal (de sonde). Mocht je merken dat de afscheiding meer wordt, dan moet je contact opnemen met je arts. Eventueel kan er een kweek worden afgenomen om te kijken of er een bacterie in zit. Soms kan er rondom de insteek wild vlees groeien. Dit is niets ernstigs en kan in principe gewoon blijven zitten, mits dit geen overlast veroorzaakt. Als je er wel last van hebt, kun je contact opnemen met je huisarts, die kan het eventueel met stikstof behandelen.
Medicijnen door de sonde
Medicijnen kun je door de sonde spuiten maar ze moeten dan wel goed oplosbaar zijn in water. Vraag daarom bij je apotheek of ze daarop willen letten. Als je medicijnen door je sonde spuit, moet je voor en na het inspuiten de sonde schoonspoelen. Dit omdat je anders kans hebt dat de voeding reageert op de medicijnen. Voordat je de medicijnen gaat inspuiten, moet je eerst de pomp op pauze zetten, daarna spuit je ongeveer 40 cc water door de sonde. Daarna kun je het opgeloste medicijn er door heen spuiten, let wel op dat het goed is opgelost. Hierna moet je de sonde nog een keer met 40 cc water doorspoelen. Als je meerdere soorten medicijnen door de sonde spuit, moet je na elk medicijn spoelen. Als je de spuit voor maar 1 soort medicijn gebruikt, kun je deze hergebruiken. Voor verschillende medicijnen, gebruik je verschillende spuiten, dit omdat ook medicijnen onderling een chemische reactie kunnen geven.
2) Verzorging van de neus sonde
Als je een neus-maagsonde hebt, alleen ‘s nachts voedt en de sonde er overdag uitlaat, vraagt de sonde verder weinig verzorging. Wel is het belangrijk dat de sonde op een hygiënische manier wordt ingebracht. Hieronder staan een paar punten die je even door moet lezen:
• Was je handen voordat je begint met het inbrengen van de sonde of het toedienen van de voeding;
• Leg de materialen die je nodig hebt op een schoon oppervlak;
• Vervang het toedieningsysteem of de pompset en de spuit iedere dag;
• Je mag de sondevoeding na het openen van de fles/pak nooit langer bewaren dan 24 uur.
Voed je over de hele dag, dan gelden boven genoemde punten ook, maar er
komen dan nog een paar extra punten bij:
• Het is belangrijk om de sonde 4-6 keer per dag met lauw water door te spuiten, het beste kun je hier een 20 cc spuit voor gebruiken;
• Vervang regelmatig de pleister en verander de plek op de huid waar je de pleister vast plakt, dit om irritatie te voorkomen.
3) Verzorging van de PEG, PR en chirurgisch geplaatste sonde, vanaf een week na de plaatsing.
Een week na de plaatsing wordt bij de PEG sondes de fixatieschijf, die aan de buitenkant op je buik zit, losser gezet. Bij de PR sondes zullen de hechtingen verwijderd worden. Als er hechtingen in je PEG zitten, worden die pas verwijderd als de insteekopening (fistel) geheel is genezen. Bij de Jejunumstomie en Gastrostomie, wordt ongeveer drie weken na de plaatsing de rubberen sonde gewisseld voor een siliconensonde. Als er nog hechtingen in zitten, worden die vaak gelijktijdig met de verwisseling van de sonde verwijderd.
Een sonde rechtstreeks in de buikwand moet dagelijks verzorgd worden. Dit lijkt veel werk maar is het absoluut niet. Het wordt net zo normaal als je sokken aantrekken. De dagelijkse verzorging van je sonde bestaat uit 4 of 5 handelingen, dit verschilt per type sonde.
• Doorspuiten:
Het is belangrijk dat de sonde regelmatig (4 à 6 keer per dag) door gespoten wordt met kraanwater. Elke keer vóór en nádat je voeding toe gaat dienen en ook elke keer voor en na het toedienen van medicijnen;
• Schoonmaken:
De huid rondom de insteekopening en de sonde kun je schoonmaken met water en zeep, dit kan gewoon tijdens het douchen of in bad. Het is wel belangrijk dat je de huid hierna goed droogmaakt. Om te voorkomen dat je kleding onder het vocht (dat eventueel uit de fistel komt) komt te zitten, kun je een splitgaasje tussen je buik en de fixatie schijf plakken. Bij het verschonen van alleen het gaasje, kun je de huid schoonmaken met NACl of Sterilon. Je kunt dit het beste dagelijks doen, om vervelende geurtjes en irritatie van de huid te voorkomen;
• Ronddraaien:
Vooral in de eerste periode (na de eerste week) is het verstandig om de sonde af en toe helemaal rond te draaien in het fistelkanaal. Bij een PRTGJ en een PEG-jejunum, moet je niet helemaal ronddraaien, maar een klein stukje. Dit is om vastgroeien van de sonde in de maag- of darmwand te voorkomen. Let op! dit kan bij de Jejunumstomie en Gastrostomie pas na verwijdering van de hechtingen;
• Dompelen:
Bij de PEG is het belangrijk om één keer per week het schijfje op de sonde van de buikhuid af te schuiven. Beweeg de sonde daarna een paar keer op en neer in het fistelkanaal (dompelen). Bij een PR sonde heb je geen schijf. Je kunt dan elke dag een klein stukje dompelen;
• Balloncontrole:
Heb je een sonde met een ballon aan het uiteinde, dan is het verstandig om regelmatig de inhoud van het ballonnetje te controleren. Zo nodig kun je de ballon aanvullen met water tot de oorspronkelijke hoeveelheid. Sommige mensen zijn bang dat ze de sonde er heel gemakkelijk uit kunnen trekken of dat de sonde er zomaar uit valt, dit is niet zo. De sonde zit goed vast door middel van de ballon of krul aan het uiteinde. Mocht hij er toch uitvallen, dan kun je hem altijd nog zelf terug stoppen om het fistelkanaal open te houden. Daarna kun je rustig contact opnemen met de arts om te controleren of hij nog goed zit.
4) Verzorging van de MIC-KEY button:
• Het is belangrijk om de MIC-KEY regelmatig (1x per dag) rond te draaien om ingroeien van de ballon te voorkomen;
• Spuit voor en na elke toediening van voeding en/of medicijnen de MIC-KEY button door met water;
• Controleer de stoma (insteekopening) elke dag op roodheid, zwelling en andere bijzonderheden;
• Controleer een keer per week de hoeveelheid water in de ballon en ververs;
• Vul de ballon nooit met meer dan 10 ml water;
• Gebruik bij het verwisselen van de MIC-KEY nooit een oliehoudend glijmiddel, de ballon kan hierdoor beschadigen Gebruik een glijmiddel op waterbasis zoals katheter gel;
• Vervang minimaal iedere drie weken de accessoires die bij de MIC-KEY horen;
• Zorg dat je de huid onder de MIC-KEY na het douchen, bad of zwemmen altijd goed droog maakt.
Inbrengen voedingssonde
In overleg met je behandelend arts heb je besloten tot een afspraak op het Endoscopie Centrum van je ziekenhuis. Het betreft het inbrengen van een voedingssonde. Hier staat de gang van zaken bij de behandeling in grote lijnen beschreven. Heb je na het lezen nog vragen, stel deze dan gerust aan de arts die de behandeling heeft aangevraagd.
De dag van het onderzoek
Op de dag van het onderzoek meld je je op het Endoscopie Centrum. Graag zouden wij je willen verzoeken om een kwartier eerder op de afdeling aanwezig te zijn dan de geplande tijd. Dit in verband met de voorbereiding van het onderzoek en voor een goede doorstroom van het programma.
Behandeling
Het inbrengen van een voedingssonde is mogelijk met behulp van een gastroscoop. Dit is een buigzame slang met een doorsnee van ongeveer een centimeter. Aan het eind bevindt zich een lamp en een videochip. De beelden hier van zijn op een monitor te zien. De slang wordt via de mond in slokdarm en maag gebracht. Dit veroorzaakt soms kokhalzen. Je kunt tijdens de behandeling wel gewoon ademen. De arts brengt via de slang lucht in de maag om een beter zicht te krijgen. Hierdoor ontstaat vaak een opgezet gevoel in de bovenbuik. Meestal is het ook mogelijk om de eerste tien centimeter van de twaalfvingerige darm, direct voorbij de maag, te bekijken.
Via de gastroscoop kan de sonde worden ingebracht tot ver in de dunne darm. Als de gastroscoop verwijderd wordt, komt de sonde uit je mond naar buiten en wordt dan met behulp van een speciaal slangetje door je neus gehaald. Daarna wordt de sonde op de neusvleugel vastgeplakt. De behandeling duurt tien tot twintig minuten.
Controle
Voor elk onderzoek controleert het endoscopieteam aan de hand van een lijst een aantal gegevens. Dit heet een time out procedure.
Kalmeringsmiddelen (roesje)
Tijdens dit onderzoek wordt op jouw verzoek de keel verdoofd met keelspray. In overleg met de behandelend arts kunt je voor het onderzoek een injectie met een kalmeringsmiddel krijgen. Je krijgt dan een infuusnaald ingebracht. Als je opgenomen bent gebeurt dit op de verpleegafdeling. Het kalmeringsmiddel kan een enigszins remmende werking op de ademhaling hebben en hierdoor complicaties geven, met name bij patiënten met chronische hart- en/of longziekten en bepaalde neurologische aandoeningen. Daarom worden tijdens en na het onderzoek de bloeddruk, hartslag en het zuurstofgehalte in het bloed met behulp van een monitor bewaakt.
Voorbereiding
• De ochtend van de behandeling mag je niet eten, alleen water en thee drinken.
• Als je al gevoed wordt met behulp van een sonde in de maag of in de twaalfvingerige darm, moet de sondevoeding worden gestopt gedurende tenminste twaalf uur voor het inbrengen van de nieuwe sonde.
Je medische conditie
• Heb je een afwijking aan het hart of bloedvaten waarbij je het advies gekregen hebt om bij ingrepen vooraf antibiotica te gebruiken?
• Ben je momenteel onder behandeling van de trombosedienst of gebruik je een van de volgende bloedverdunnende medicijnen: Acenocoumarol (Sintrom® of Sintrommitis®), Clopidogrel (Plavix®), Fenprocoumon (Marcoumar®), Dipyridamol (Persantin®), Rivaroxaban (Xarelto®), Dabigatran (Praxada®) of Apixaban (Eliquis®)?
• Heb je een stoornis van de bloedstolling?
• Heb je suikerziekte?
• Heb je een Pacemaker of een ICD (interne defibrillator)?
Als je één of meerdere van de voorafgaande vragen met ja hebt beantwoord en dit is niet besproken met de arts die dit onderzoek heeft aangevraagd, neem dan contact op met deze behandelend arts.
Via de slang kan vocht uit slokdarm of maag worden weggezogen. In de slang bevindt zich nog een kanaal, waardoor een soepele snaar naar binnen kan worden geschoven. Met deze snaar kan de arts een klein hapje uit het slijmvlies nemen. Dit materiaal gaat voor onderzoek naar het laboratorium.
Na de behandeling
• Je kunt na het onderzoek last hebben van een opgeblazen gevoel in de bovenbuik en soms wat keelpijn.
• Afhankelijk van de reden van de sondevoeding mag je na de behandeling weer eten en drinken volgens voorschrift van je behandelend arts. Indien de keel verdoofd is, moet je hiermee een uur wachten.
• Indien je niet bent opgenomen en je hebt geen kalmeringsinjectie gehad, dan kun je zonder bezwaar zelf naar huis gaan. Indien je wel een kalmeringsinjectie hebt gekregen, moet je nog ongeveer een uur ter observatie op het Endoscopie Centrum blijven. Hierna kun je naar huis, echter alleen met begeleiding. Omdat het middel ook sufheid veroorzaakt mag je niet zelf autorijden en ook niet alleen met het openbaar vervoer reizen. Je dient je te laten ophalen bij het Endoscopie Centrum. Je mag de afdeling niet alleen verlaten.
Mogelijke complicaties
Bij deze behandeling komen vrijwel geen complicaties voor. Zelden treedt een bloeding of perforatie op (gaatje in de maag).
(bron: RadboudUMC)