De subclavia slagaders zijn twee belangrijke slagaders van de bovenste thorax (borst), onder het sleutelbeen. Zij ontvangen bloed uit de top (boog) van de aorta. De linker subclavia levert het bloed naar de linkerarm en de rechter subclavia levert bloed naar de rechter arm.
Als toediening van TPV maar tijdelijk nodig is, adviseert de arts waarschijnlijk het gebruik van een “subclavia” katheter. Dit infuus wordt onder plaatselijke verdoving in een grote ader, de zogenaamde vena subclavia, geplaatst. Deze ader ligt onder het sleutelbeen. Subclavia is dus de naam van het bloedvat waar de katheter in zit.
De "subclavia" katheter is meestal een rechtstreeks geprikte lijn, hij wordt dus niet getunneld. Deze katheter is gemaakt van polyuretaan materiaal. Als het niet mogelijk om de vena subclavia aan te prikken kan de lijn als alternatief in een ader in de hals (in de vena jugularis) geplaatst worden. Er kan kortdurend TPV over gegeven worden.
Een “Hickmann” is een silicone katheter die getunneld is o.a in de vena jugularis, via deze katheter kan langdurig TPV gegeven worden.
Op de dialyse afdeling hebben ze nog een ander soort katheter “de Haemoglide”, die ook af en toe wordt gebruikt voor TPV. Deze zit meestal in de vena jugularis en is getunneld. De haemoglide is gemaakt van Bodysoft polyurethane.
Bij Intraveneuze therapie of IV therapie wordt een vloeistof substantie direct in de ader toegediend. Deze lijn wordt in de volksmond ook wel lange lijn, centraal veneuze lijn of katheter, of gewoon Hickman genoemd.
De Hickman wordt het meeste gebruikt voor het toedienen van chemotherapie of andere medicijnen, evenals voor het trekken van bloed voor analyse. Het is een centraal veneuze katheter, dat wil zeggen: het uiteinde van de katheter ligt in een groot, centraal in het lichaam gelegen, bloedvat. De Hickman katheter is een merknaam voor het type centraal veneuze katheter dat gebruikt wordt.
Sommige types van de Hickman lijnen worden gebruikt voor dialyse. De Hickman lijnen kunnen voor lange periodes gehandhaafd en gebruikt worden wanneer er een intraveneuze toegang op lange termijn wordt vereist. Bij de toediening van Totale Parenterale Voeding (TPV) wordt daarom ook vaak gebruik gemaakt van deze toedieningsvorm.
Een Hickman katheter is een ongeveer 70 centimeter lang hol slangetje van siliconen, een soort rubber. De katheter heeft na het inbrengen een deel dat zich buiten en een deel dat zich in het lichaam bevindt. Aan het deel van de katheter dat zich buiten het lichaam bevindt, zitten één of meerdere uiteinden, ook wel lumen of lumina (meervoud) genoemd. Het aantal lumina dat je krijgt, hangt af van de behandeling. Elk lumen kan afgesloten worden met een dopje of aangesloten worden aan een infuus. Op elk lumen zit een klemmetje bevestigd waarmee het lumen open en dicht gezet kan worden. De uiteinden van de lumina kunnen geregeld worden door middel van een infuuspomp.
Via de katheter kan ook bloed afgenomen worden. Bloed afname via de katheter gebeurt alleen bij uitzondering omdat dit het risico van een infectie of stolsels via de katheter vergroot. Het is dus beter gewoon in de arm te laten prikken. De katheter wordt altijd verwijderd indien er een infectie optreedt of wanneer de katheter verstopt raakt door een bloedstolsel.
Hoe wordt een Hickman aangelegd?
Het inbrengen van de katheter gebeurt onder plaatselijke verdoving door een chirurg in de operatiekamer. Je moet helemaal plat liggen met de arm, aan de kant waar de katheter komt, naar boven toe. De artsen kunnen door deze houding beter bij het bloedvat komen.
Omdat deze ingreep onder steriele omstandigheden moet gebeuren moet je de gewone kleding vervangen door een OK hemd, krijg je een mondkapje op en een muts. Daarna wordt de huid rondom het sleutelbeen gedesinfecteerd en vervolgens wordt het gebied afgedekt met steriele doeken. Ook wordt er een soort tentje van steriele doeken rond je hoofd gemaakt dat enigszins benauwend aanvoelt. Er blijft wel constant iemand bij je hoofdeinde staan die stap voor stap vertelt wat er gebeurt en je een beetje afleidt. De huid rondom de plaats van de ingreep wordt plaatselijk verdoofd, dit voelt een beetje onprettig en branderig aan maar dit duurt niet lang, de verdoving werkt erg snel.
De chirurg zal vervolgens met behulp van röntgen of een echo de ader opzoeken waar de lijn komt te lopen. De Hickman wordt over het algemeen getunneld aangebracht, wat inhoudt dat er door middel van een staaf onderhuids een tunneltje wordt gemaakt waar de lijn door komt te lopen. Dit om infectie gevaar zoveel mogelijk te verkleinen. Het tunnelen zelf voel je niet omdat het hele traject verdoofd is. Achteraf is het hele gebied wel erg beurs en blijft het ongeveer 3 weken pijnlijk. De gehele ingreep duurt ongeveer 30 tot 60 minuten.
Na het plaatsen van de katheter heb je twee wondjes. Bij het sleutelbeen bevindt zich het wondje waardoor de katheter in het bloedvat wordt gebracht, dit heet de inbreng plaats. Het wondje waardoor de katheter naar buiten komt, is de insteek plaats. De insteek plaats en inbreng plaats bevinden zich meestal linksboven in de borstkas. Enkele hechtingen houden de wondjes dicht en de katheter op zijn plaats. De hechting van de inbreng plaats mag na ongeveer één week verwijderd worden. De Hickman katheter heeft een cuff, een ring van sponsachtig materiaal die onderhuids is aangebracht. Deze cuff zorgt er voor dat de katheter vast zit en houdt ook bacteriën tegen.
De hechtingen van de insteek plaats mogen na ongeveer drie weken verwijderd worden, mits de cuff goed is ingegroeid en de katheter niet kan gaan schuiven. Soms worden de hechtingen van de insteek plaats ook niet verwijderd in verband met extra veiligheid naast de ingegroeide cuff, zodat de katheter beter vastzit. Het slangetje ligt zover naar binnen geschoven dat het einde ervan circa 3 cm voor het hart eindigt. Op deze plaats is de grootste bloedstroom in het lichaam en kan de relatief geconcentreerde Totale Parenterale Voeding “geloosd” worden. Je mag gedurende deze periode niet in bad!
Als de insteekplaats na twee tot drie weken dicht is, mag je weer douchen en baden zonder pleister. Ga tot die tijd met de insteek plaats om zoals je met een wondje omgaat: schoon en droog houden totdat het korstje er vanzelf afvalt. Dit kan overigens een paar weken duren. Het is belangrijk dat iedereen die met de katheter werkt, zich aan dezelfde regels houdt met betrekking tot handen wassen en desinfecteren bij het verzorgen en doorspuiten van de katheter.
Plaats van de hickman
De plaats waar de katheter uit het lichaam komt, kun je van tevoren met de verpleegkundige en de chirurg bespreken. Bij het bepalen van de juiste plaats is het van belang te letten op:
• Plaats van de schouderbandjes van de BH;
• Plaats van de autogordel;
• Zichtbaarheid van de insteek plaats voor jezelf, in verband met de verzorging van de katheter;
• Het is prettig als de insteek plaats onder de kleding zit en is dus niet voor anderen zichtbaar is.
Complicaties bij het inbrengen
Complicaties bij het inbrengen van een Hickman
Een enkele keer kan het inbrengen van de katheter of het hebben van een katheter ook complicaties opleveren. Op korte termijn kan er wat (spier)pijn en een stijf gevoel in de schouder, aan de kant waar de katheter is ingebracht, ontstaan. Indien nodig kun je hiervoor een pijnstiller krijgen. Ook kan er soms een grote blauwe plek (hematoom) ontstaan, deze plek is pijnlijk, maar trekt vanzelf weg.
Het is ook mogelijk dat na plaatsing van de katheter uit de controle foto blijkt dat de ligging niet goed is. Dan moet de katheter verwijderd worden en een nieuwe worden geplaatst. Tevens bestaat er het risico op een klaplong. Indien je een klaplong ontwikkelt, moet je daarvoor apart behandeld worden.
Verder zijn er ook nog op langere termijn complicaties mogelijk door de aanwezigheid van de katheter. Er kan een ontsteking ontstaan bij de insteek plaats van de katheter of een infectie in de bloedbaan omdat er bacteriën via de katheter in de bloedbaan zijn gekomen. Je gaat je dan koortsig en erg ziek voelen en krijgt mogelijk koude rillingen. In dat geval moet je onmiddellijk contact opnemen met een arts, je kunt dan behandeld worden met antibiotica. Soms moet de katheter worden verwijderd indien deze de bron van infectie is.
De katheter kan soms ook verstopt raken door een bloedpropje (trombose), neem ook dan onmiddellijk contact op met de arts. Forceer niets want als er druk op de katheter gezet wordt, kan het propje namelijk in de bloedbaan terecht komen en een trombose arm of een longembolie veroorzaken. Het propje sluit dan een bloedvat af bij longen of arm waardoor er problemen in de bloedcirculatie ontstaan.
Het is mogelijk dat de katheter zich op langere termijn spontaan verplaatst. Een aanwijzing hiervoor kan (tijdens de infusie van vloeistoffen) pijn zijn in de nek, arm of tussen de schouderbladen of het naar buiten schuiven van de cuff. Waarschuw dan een arts. Indien de katheter zich buiten het bloedvat bevindt, moet deze verwijderd worden.
Zorg er verder altijd voor dat de klemmetjes van de katheter dicht zitten en het dopje erop zit als de katheter niet gebruikt wordt. Indien de katheter niet goed afgesloten is bestaat er kans op een luchtembolie. Dat wil zeggen het aanzuigen van veel lucht in de bloedbaan met de nodige complicaties.
Het verzorgen van de Hickman katheter.
In het ziekenhuis
Wanneer je bent opgenomen in het ziekenhuis wordt de katheter dagelijks door een verpleegkundige verzorgd. Het is belangrijk dat de katheter niet verstopt raakt. Als er een infuus op aangesloten is, loopt de infuusvloeistof door de katheter en kan deze niet verstoppen. Als de katheter niet in gebruik is (dat wil zeggen als er geen infuus op aangesloten is) wordt deze gevuld met een heparine oplossing om verstopping te voorkomen. Eén keer per vijf dagen worden de dopjes verschoond. De pleister wordt alleen verwisseld als dat nodig is.
Thuis
Als je naar huis gaat bespreekt de verpleegkundige met je hoe de zorg voor de katheter thuis gaat gebeuren. Het kan zijn dat je voor de verzorging en het doorspoelen van de katheter naar het ziekenhuis moet komen of dat een gespecialiseerde verpleegkundige van de thuiszorg bij je thuis langs komt. Thuis is er meestal geen infuus op de katheter aangesloten, behalve wanneer de lijn is bedoeld voor parenterale voeding, dan zal de lijn elke dag aan/af gekoppeld moeten worden. Om verstopping van de katheter te voorkomen moet de katheter minstens één keer per week met een heparine oplossing worden doorgespoeld. In geval van TPV wordt de lijn na elke voeding doorgespoeld en wordt er ten slotte een heparine slot in gezet.
De pleisters waarmee de katheter is vastgeplakt, kunnen loslaten door bijvoorbeeld transpiratie. Je kunt dit oplossen door er zelf een pleister bij te plakken. Je mag de pleister alleen zelf verwijderen als je jezelf aan het protocol van het ziekenhuis houdt zoals dat aan je werd verstrekt. Je kunt in dat geval ook contact opnemen met degene die je katheter verzorgt.
Zoals al is gezegd wordt de Hickman standaard onder plaatselijke verdoving gezet. Zie je echter erg tegen de ingreep op, maak dit dan bespreekbaar en vraag of het onder algehele narcose kan plaatsvinden. Dit houdt wel in dat je dan meestal niet dezelfde dag naar huis mag. Aarzel niet om je angsten te bespreken, dit is niets om je voor te schamen!